Con frecuencia atopamos nos obradoiros textos en prosa que inclúen diálogos. Pero os procesadores de texto son ferramentas que están pensadas sobre todo para as persoas que traballan en oficinas e non para as que escriben literatura e as configuracións estándar fan que algunhas cousas que facemos as persoas que nos dedicamos a escribir non sexan tan evidentes. Por iso, son raras as veces en que estes textos con diálogos chegan aos obradoiros coa puntuación e os sangrados como corresponde.
Velaquí vai, pois, unha guía básica sobre a utilización da puntuación e o sangrado nos diálogos e un tip para evitar o erro máis frecuente debido ás opcións por defecto dos procesadores de texto.
Para empezar, unha única indicación a respecto do sangrado nos parágrafos de diálogo: estes parágrafos deben manter o sangrado exactamente igual que o resto de parágrafos do texto. Isto non adoitamos velo así porque normalmente os procesadores de texto traen activada unha opción que axuda a crear listas automáticas. Logo, cando pulsamos Intro para rematar un parágrafo que comezaba por un guión, o procesador de texto supón que estamos tentando crear unha lista e modifica os sangrados.
O tip é sinxelo: nas opcións de autocorrección (normalmente dentro do menú “Ferramentas”) cómpre desactivar a opción de listas automáticas. Cando esta opción está activada, suceden cousas como esta:
cando o que realmente precisaríamos é algo así:
Imos agora á cuestión dos guións, que ten máis tela que cortar.
O primeiro que cómpre dicir é que, en galego, o guión de diálogo non é o mesmo guión que usamos normalmente para separar palabras compostas ou para cortar unha palabra que non cabe enteira no final dunha liña. Para os diálogos cómpre utilizar o chamado “trazo longo” (que é o que se ve nas imaxes anteriores).
O parlamento do personaxe debe empezar nun parágrafo novo e cun trazo longo. A continuación, pegada, vai a primeira palabra do diálogo. Como na imaxe anterior.
Como se pode ver, cando o parlamento ocupa a totalidade do parágrafo, non se coloca outro trazo longo para pechar o parlamento.
Vexamos agora que sucede cando, dentro do mesmo parágrafo, queremos incluír unha indicación do narrador. Existen dous casos:
O primeiro é cando a indicación do narrador vai até o final do parágrafo: neste caso, cómpre poñer un trazo que introduza o inciso do narrador. Este trazo vai separado da última palabra do diálogo por un espazo e pegado da primeira palabra do inciso. Neste caso, o punto da oración vai ao final do inciso:
Notade que, como o inciso empeza por un verbo de fala (dixo, explicou, expresou, respondeu, preguntou, …), non leva maiúscula inicial e vai incluído dentro da mesma oración.
Hai unha excepción no uso da puntuación cando o inciso comeza por un verbo de fala e é cando o fragmento de diálogo remata en exclamación, interrogación ou puntos suspensivos. Neste caso, estes signos colócanse ao remate do diálogo e antes do inciso e o inciso mantén a súa minúscula inicial:
Se o inciso é unha oración independente que non comeza por un verbo de fala, entón a puntuación cambia un pouco:
O parlamento do personaxe remata na palabra “diálogo” e leva un punto a continuación. O inciso do narrador comeza con maiúscula.
O segundo caso é cando o inciso do narrador é unha pequena anotación no medio do parlamento do personaxe. Aquí si compre rematar o inciso cun trazo longo e cómpre mirar con atención o uso correcto da puntuación:
Nótese:
-que o trazo que marca o peche do inciso vai pegado á última palabra do inciso e separada da continuación do diálogo cun espazo
-que a coma que pecha a primeira parte do diálogo (que, se non estivese o inciso, estaría despois de “Eu son o personaxe”) agora está despois do trazo que pecha o inciso
-que se mantén a minúscula no inicio do inciso porque comeza por un verbo de fala.
Cando o inciso non comeza por un verbo de fala, a puntuación cambia tal que así:
Como iniciamos unha oración nova no inciso, a oración do parlamento do personaxe debe pecharse cun punto antes do inciso. É importante observar que o punto do inciso vai despois do trazo longo de peche. A continuación, comeza unha oración nova do diálogo polo que cómpre unha nova maiúscula.
Hai ocasións nas que o personaxe é moi falador e o seu parlamento esténdese por varios parágrafos. Neste caso, para indicar que o parágrafo que vai despois do punto e aparte é continuación do parlamento do personaxe, utilízanse comas latinas de peche como no exemplo seguinte:
Cada un dos parágrafos seguintes, mentres siga falando o personaxe, indícase cunha coma latina de peche no inicio e o último tamén ao final, para indicar que alí si que remata o parlamento do personaxe.
Orabén, por que no 99% dos textos que chegan ao obradoiro aparecen guións curtos en lugar de trazos longos? Porque o trazo longo non aparece de forma doada no teclado e cómpre facer cousas estrañas para poñelo. Hai diversas solucións a este problema. A máis práctica é crear unha macro que escriba o trazo longo e asignar a execución da macro a unha combinación de teclas. É un proceso que leva uns minutos pero, unha vez feito, xa queda para semp… até que merquemos un ordenador novo ou reinstalemos o sistema operativo.
Nesta páxina explícase como facer isto en LibreOffice Writer: https://josescobedo.com/como-usar-la-raya-de-dialogo-en-libreoffice/
Nestoutra páxina explícase como facelo en Microsoft Word: https://www.tuexperto.com/2016/10/04/todas-las-opciones-para-meter-guion-de-dialogo-en-word/
Ogallá vos sirva.